Is een levenslange gevangenisstraf echt levenslang?

Levenslange gevangenisstraf is de zwaarste straf die rechters in Nederland kunnen opleggen. De straf staat op het plegen van heel zware misdrijven, zoals bijvoorbeeld moord, terroristische daden of een aanslag op de regering of koning.

In principe is levenslang in Nederland ook echt levenslang. De enige manier om vrij te komen is:

• via een herziening: als de veroordeelde toch onschuldig wordt bevonden.

• via een herbeoordeling: als een gevangene 25 jaar heeft gezeten, adviseren juristen en gedragswetenschappers van het Adviescollege Levenslanggestraften de minister voor Rechtsbescherming of een veroordeelde mogelijk kan terugkeren in de samenleving.

Er zijn verschillende redenen om iemand een levenslange gevangenisstraf op te leggen. In de eerste plaats is het boetedoen voor een zeer ernstig misdrijf. Daarnaast is de levenslange gevangenisstraf er voor bescherming van de samenleving. Tot slot heeft deze straf een afschrikwekkend effect.

Maar, is levenslang echt levenslang?

In principe wel. De enige manier om vrij te komen is via een herziening (als de veroordeelde bij nader inzien onschuldig wordt bevonden) of via een herbeoordeling. Levenslanggestraften komen voortaan allemaal in aanmerking voor herbeoordeling als ze 25 jaar gevangen zitten. Eerst geeft het Adviescollege Levenslanggestraften (bestaande uit onder meer juristen en gedragswetenschappers) na 25 jaar advies over de vraag of een veroordeelde kan beginnen met activiteiten die gericht zijn op een mogelijke terugkeer in de samenleving. Daarbij wordt meegewogen hoe hij zich heeft ontwikkeld, of er kans is op herhaling en hoe slachtoffers of nabestaanden er tegenover staan. De minister voor Rechtsbescherming beslist. Uiterlijk 2 jaar later volgt een beslissing over gratie. De minister adviseert de koning daarover, net als het Openbaar Ministerie en het gerecht dat de straf heeft opgelegd. Het Adviescollege Levenslanggestraften informeert de minister over hoe het gaat met de veroordeelde en zijn resocialisatie.

Waarom is er nieuw beleid gekomen over deze straf?

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft vanaf 2013 verschillende keren geoordeeld dat levenslange gevangenisstraf zonder de mogelijkheid van herbeoordeling en eventuele vrijlating onmenselijk is. De Hoge Raad (het hoogste rechtscollege) heeft dat standpunt overgenomen.

Komen levenslang gestraften nu toch op een dag vrij?

Levenslange gevangenisstraf mag daadwerkelijk levenslang duren. Het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens staat daaraan niet in de weg, oordeelde de Hoge Raad in december 2017. Na verloop van tijd moet echter wel een reële mogelijkheid tot herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf bestaan, die eventueel kan leiden tot verkorting van de straf en (voorwaardelijke) invrijheidstelling.

Bron: De Rechtspraak